سلامت مادر و نوزاد در گرو زایمان طبیعی | سزارین در مشهد ۱۵ درصد کمتر از میانگین کشور است

به گزارش شهرآرانیوز درست زمانی که آمار سزارین‌های ما روزبه روز زیاد می‌شد و بیش از نیمی از زایمان‌ها یا دقیق‌تر بگوییم بین ۴۰ تا ۶۰ درصد آن‌ها را شامل می‌شد و از سوی دیگر، آمار کشور‌های اروپایی روی ۱۰ تا ۳۰ درصد باقی مانده بود، وزارت بهداشت طرحی را اجرا کرد که همه مبنای آن، تأکید بر زایمان طبیعی بود. از زمانی که دستورالعمل برنامه ترویج زایمان طبیعی به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ابلاغ شد، اصل بر این مبنا قرار گرفت که همه مادران باردار توانایی زایمان طبیعی دارند، مگر در مواردی اندک که فرایند زایمان وارد مرحله‌ای شود که جان مادر و کودک را تهدید کند.

در واقع، آن موقع از واژه‌ای به نام زایمان ایمن نام برده شد، به این دلیل که «زایمانی است که در محل مناسب (بیمارستان، مراکز تسهیلات زایمانی و مطب‌های مامایی) به کمک عامل زایمانی مناسب (افراد دوره دیده و مجوزدار) و روش زایمانی مناسب (باتوجه به اندیکاسیون ها) انجام می‌شود». چندسال پس از شروع این طرح، به دلیل ترس‌های باقی مانده در ذهن زنان یا تشویق اطرافیان، هنوز بخشی از مادران طرف دار زایمان به روش سزارین هستند، اما بررسی وضعیت نشان می‌دهد آمار زایمان‌های طبیعی آن قدر زیاد شده است که نگرانی کمتری وجود دارد.

مقصر که بود؟

در یک دوره چندساله اتفاق افتاد. همهمه‌ای درباره عوارض زایمان طبیعی یا درد‌های عجیب وغریبش به پا شد. هرکدام از مادران باردار می‌دانستند مادرانشان چگونه چند فرزند را به سلامت به دنیا آورده بودند، اما همچنان اصرار داشتند که توان امروزی‌ها با گذشتگان فرق دارد. آن ها، اما در این اصرارکردن‌ها تنها نبودند.

از سوی دیگر، پزشکان هم نقش مهمی را بازی کردند. بسیاری از پزشکان متخصص زنان مشهور، فقط به شرط سزارین، مادر را در دوران بارداری ویزیت می‌کردند و طبیعی است که آن سال‌ها زنان بسیاری فقط به همین دلیل به تیغ جراحی آنان سپرده شدند. علتی واضح هم داشت؛ تعرفه زایمان سزارین، پزشکان زنان و زایمان را به انجام این عمل تشویق می‌کرد. زایمان سزارین به عنوان یک عمل جراحی، درآمد بیشتری داشت و زمان کمتری هم از پزشک می‌گرفت. پزشک می‌توانست دستور بستری چند مادر را در یک روز بدهد و پس از آن به آسانی از استراحت طول شب و ایام تعطیلاتش استفاده کند.

سزارین بلای جان مادر و نوزاد

دختر زهره حالا بیست ویک ساله است، ولی وقتی صحبت از زایمان که‌ می‌شود، می‌گوید: آن موقع پزشک زنان زیاد نبود، ولی از بین همان‌ها هم چندتایی خیلی معروف بودند. من سن وسالی نداشتم، فقط همه می‌گفتند «پیش فلانی زایمان کن که دستش خوب است». برای اینکه پزشک بچه مرا به دنیا بیاورد، راضی شدم دخترم را ۲۵ اسفند وقتی تازه وارد ۳۷ هفته شده بود، زایمان کنم؛ چون آقای دکتر تعطیلات عید سفر خارج داشت. یادم هست نگار را به محض تولد در دستگاه گذاشتند، چون ریه هایش شکل نگرفته بود. خیلی‌ها آن موقع براساس تاریخی که پزشک تعیین می‌کرد، زایمان کردند، نه رشد جنین.

سمیه سه سالی است که مهاجرت کرده است و ماجرای زایمانش را خواهرش تعریف می‌کند: از اول از زایمان طبیعی می‌ترسید، آن قدر که تنها شرطش برای بچه دارشدن، سزارین بود. آن موقع یادم نیست چندصدهزار تومان زیرمیزی داد، چون پزشکان هم از بیمارستان دستمزد می‌گرفتند هم از بیماری زیرمیزی. اندازه اش سقفی نداشت و بستگی داشت به شهرت پزشک. یعنی باید پزشک را راضی می‌کردیم یک زایمان اضافه در روز را قبول کند. با آن همه، خواهرم زایمان سختی داشت. در حین زایمان، خون ریزی کرد و یک واحد خون گرفت. بعد‌ها هم دچار چسبندگی لوله‌های رحمی شده بود. این را وقتی فهمید که تصمیم داشت دوباره باردار شود. سمیه بالاخره قبول کرد سزارین عارضه داشته است؛ اما خیلی دیر.

نه اینکه اجرای طرح جلو همه زایمان‌های سزارین را گرفته باشد. به هرحال، عده‌ای همچنان به روش خودشان اصرار دارند و راه فرارش را هم از این و آن یاد گرفته اند. عاطفه پسر اولش را همان سال‌ها با سزارین به دنیا آورده بود. او یازده سال بعد که تصمیم داشت دوباره زایمان کند و دوره اجرای طرح رسیده بود. با اینکه پزشکش به دلیل گذشتن بیش از سه سال، زایمان طبیعی را برایش بدون اشکال می‌دانست، او با اصرار کار خودش را پیگیری کرد: این همه سال گذشته بود، اما ترس من از زایمان طبیعی از بین نرفته بود. از این وآن پرس وجو کردم. فهمیدم پزشکان نباید بی دلیل سزارین کنند و بیمارستان‌ها هم برای این کار جریمه می‌شوند. فقط یک راه وجود داشت که نامه متخصص مغز و اعصاب بگیرم که‌ نمی‌توانم زایمان طبیعی کنم.

عاطفه به قول خودش موفق شد و به هدفش رسید. با رابطه، پزشک پیدا کرد و نامه گرفت و رفت زیر تیغ جراحی، اما این بار مثل دفعه قبل خوش شانس نبود: تجربه دفعه دوم مثل قبل نبود. اول اینکه خیلی طول کشید به هوش آمدم، آن قدر که چندساعتی در اتاق مراقبت‌های ویژه ماندم. خانواده ام خیلی نگران شده بودند. وقتی به هوش آمدم، تا چندروز گیج و منگ بودم، برای همین نتوانستم به پسرم شیر بدهم و تا پایان دوسالگی شیرخشک خورد. تا چند ماه بعد از زایمان هنوز عوارض زایمان داشتم. یک بار هم برای پارگی ناحیه سزارین بستری شدم، جای بخیه‌ها گوشت اضافه آورد و خلاصه هرچه بود، با سختی زیادی جان به در بردم.

این موارد شخصی هستند، اما حتما در این چندسال نمونه‌هایی از مرگ مادر یا آسیب به نوزاد یا بستری شدن فراوان در تخت‌های (NICU) مراقبت ویژه نوزادان را شنیده اید. این یعنی نوزادان زودتر از اینکه دستگاه تنفسشان آماده زندگی باشد، از شکم خارج شده اند. از سوی دیگر، همه می‌دانند که در زایمان به روش طبیعی محدودیتی در تعداد فرزندان وجود ندارد، اما مادری که سه بار سزارین کند، از بارداری بعدی منع می‌شود؛ زیرا بازشدن بافت شکم خطرات بی شماری درپی دارد.

کلاس‌های آموزشی و مامای همراه

برنامه ترویج زایمان طبیعی از سال ۱۳۹۳ به صورت رسمی آغاز شد. آنچه به دانشگاه‌ها ابلاغ شده بود، رسالت آگاه سازی و اطلاع رسانی بود که پیش از آن ترس‌ها و نگرانی‌ها آن را پر کرده بود. دکتر محمد احمدیان، مدیر جوانی جمعیت، سلامت، خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد، درباره عملکرد معاونت بهداشتی دانشگاه به عنوان متولی آموزش مادران باردار، می‌گوید: از هفته شانزدهم بارداری تشویق به شرکت در کلاس‌های آمادگی برای زایمان انجام می‌شود و از هفته بیستم مادران در کلاس‌های آموزشی شرکت می‌کنند.

به گفته او، اطلاع رسانی و آگاه کردن مادران در طی مراقبت‌ها از هفته سی وپنجم تا انتهای بارداری در زمینه زایمان طبیعی انجام می‌شود.

آمار‌های متوسط هرسال مدیریت زیرمجموعه اش نشان می‌دهد از مجموع ۸۵ هزار مادر باردار زیرپوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد، حدود ۶۸ هزار مادر برای دریافت مراقبت‌های اولیه بهداشتی به پایگاه‌های سلامت و خانه‌های بهداشت مراجعه کرده اند؛ یعنی همین تعداد برای زایمان طبیعی آموزش دیده اند و در صورت نبودن مشکل، می‌توانند زایمان کنند.

وی درعین حال یادآوری می‌کند مادرانی که به پایگاه‌های بهداشتی مراجعه نمی‌کنند، همین آموزش‌ها را در مطب‌های متخصصان زنان و کارشناسان مامایی دریافت می‌کنند.

علاوه بر این ها، چندسالی است مراکزی دایر شده است که ورزش‌های مخصوص دوران بارداری را به مادران ارائه می‌کنند. یعنی محوریت با توانمندکردن مادران برای زایمان طبیعی است. آن‌ها از فواید این نوع زایمان می‌گویند و خطرات سزارین. متصدیان این مراکز هم گروه مامایی هستند، همان‌ها که در اتاق زایمان هم نقش اصلی را برعهده دارند. ماما‌های این مراکز این امکان را دارند که در لحظات زایمان در کنار مادر باشند. یعنی کاری که یک پزشک فرصت انجامش را ندارد، یک مامای باسابقه انجام خواهد داد، مثل قابله‌های قدیمی. این حضور مؤثر در کنار آگاهی دادن به مادران، کمک می‌کند زایمان طبیعی سالمی داشته باشند و سال به سال آمار زایمان‌های سزارینی کمتر شود و به حداقل برسد.

در ادامه حتما بخوانید فرزندآوری مانع برای پیشرفت‌مان نیست

۱۵ درصد کمتر از میانگین کشوری

دکتر رضا وثوقی‌مقدم، سرپرست مدیریت امور بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی، درباره اهمیت اجرای سیاست‌های صیانت از جمعیت و ترویج زایمان طبیعی و طرح تکریم مادران باردار در زایشگاه‌های بیمارستان‌های زیرپوشش دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد می‌گوید: میانگین سزارین در زایمان نخست در مشهد حدود ۱۵ درصد از میانگین کشوری کمتر است و اکنون در مقایسه با بیشتر دانشگاه‌های هم‌تراز کشور، رتبه بهتری داریم، اما قبول داریم که با استاندارد‌ها فاصله داریم. اکنون برای کاهش این فاصله در تلاشیم تا با برگزاری کلاس‌های آموزشی، جلسات پایش داخل‌بیمارستانی، نظارت و بازدید‌های مستمر همکاران معاونت درمان و فرهنگ‌سازی‌های مکرر، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد در ترویج زایمان طبیعی در بین دانشگاه‌های کشور جایگاه ایده‌آلی داشته باشد.

وی با اشاره به اهمیت استفاده از روش‌های بی‌دردی غیردارویی در زایشگاه‌های زیرپوشش دانشگاه به مواردی اشاره می‌کند و می‌گوید: استفاده از دوش آب گرم، دستگاه تِنس و ماساژ ازجمله عوامل مؤثر و درحال‌اجرا در زایشگاه‌هاست و مادران از این روش‌ها استقبال کرده‌اند.

سرپرست مدیریت امور بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی به موضوع دیگری اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: یکی از اقدامات خوب بیمارستان امام‌رضا (ع) استفاده از همکاران واحد مراقبت معنوی برای ترغیب مادران به زایمان طبیعی است و تاکنون نتیجه مؤثری داشته است. از خانواده‌ها و مادران درخواست می‌شود که اصراری بر سزارین‌های غیرضروری نداشته باشند. زیرا سزارین به‌عنوان یک عمل جراحی، ممکن است تبعات منفی برای مادر و نوزاد داشته باشد و یقین بدانند پزشک معالج بیمار در صورت ضرورت، برای بیماران از روش سزارین استفاده می‌کند.